الزامات و اقدامات لازم برای مراکز داده در شرایط اضطراری حاکم بر کشور
چکیده
در شرایط بحرانی و به‌ویژه در شرایط اضطراری حاکم بر کشور ، مراکز داده به عنوان زیرساخت‌های حیاتی اطلاعاتی نقش تعیین‌کننده‌ای در حفظ عملکرد دولت‌ها، سازمان‌ها و نهادهای حیاتی ایفا می‌کنند. این مقاله به بررسی الزامات امنیتی، زیرساختی و عملیاتی مراکز داده در این شرایط می‌پردازد و مجموعه‌ای از اقدامات پیشگیرانه و واکنشی را جهت تاب‌آوری و پایداری ارائه می‌دهد.
مقدمه
با افزایش وابستگی به فناوری اطلاعات و سیستم‌های اطلاعاتی، مراکز داده به اهداف کلیدی در جنگ‌های سایبری و حتی فیزیکی تبدیل شده‌اند. تهدیدات ممکن است شامل حملات سایبری، حملات فیزیکی مستقیم، قطع ارتباطات، و تخریب زیرساخت‌های پشتیبان باشند. در چنین شرایطی، حفظ عملکرد و امنیت مراکز داده اهمیت حیاتی دارد.
الزامات حیاتی مراکز داده در شرایط اضطراری حاکم بر کشور
الف) مکان‌یابی و طراحی مقاوم
- مراکز داده باید در مکان‌هایی با کمترین احتمال تهدید فیزیکی (مانند زیرزمین‌های مستحکم یا مناطق دور از خطوط درگیری) واقع شوند.
- استفاده از معماری مقاوم در برابر انفجار، آتش‌سوزی، EMP (پالس الکترومغناطیسی) و لرزش‌های ناشی از حملات ضروری است.
ب) زیرساخت‌های ارتباطی پشتیبان
- استفاده از شبکه‌های مستقل فیبر نوری و ماهواره‌ای برای ارتباطات ضروری است.
- راه‌اندازی لینک‌های ارتباطی رزرو و تعریف مسیرهای جایگزین برای انتقال داده.
ج) منابع تغذیه پایدار
- بهره‌گیری از ژنراتورهای مستقل با ذخایر سوخت چند هفته‌ای.
- استفاده از سیستم‌های UPS با ظرفیت بالا برای جلوگیری از اختلال آنی.
- بررسی امکان استفاده از منابع تجدیدپذیر مانند خورشیدی و بادی به عنوان پشتیبان بلندمدت.
اقدامات امنیتی ضروری
این اقدامات در سه دسته اصلی طبقه‌بندی می‌شوند:
- امنیت سایبری
- امنیت فیزیکی
- امنیت عملیاتی/سازمانی
۱. امنیت سایبری (Cybersecurity)
الف) سیستم‌های تشخیص و جلوگیری از نفوذ (IDS/IPS)
- Network-based IDS/IPS برای پایش ترافیک شبکه و شناسایی الگوهای مشکوک.
- Host-based IDS برای مانیتور فایل‌ها، رجیستری، و فعالیت‌های سیستمی روی سرورها.
- تهیه لیست سفید (Whitelisting) برای ترافیک مجاز در دیواره آتش (Firewall).
ب) رمزنگاری (Encryption)
- رمزنگاری داده‌های در حال انتقال با TLS 1.3 یا VPN IPSec.
- رمزنگاری داده‌های ذخیره‌شده (Data-at-Rest) با AES-256 و استفاده از HSM (ماژول سخت‌افزاری امنیتی) برای مدیریت کلید.
ج) احراز هویت و دسترسی
- احراز هویت چند عاملی (MFA) برای همه کارکنان و مدیران سیستم.
- Least Privilege Access: اعطای حداقل دسترسی لازم به هر کاربر.
- استفاده از RBAC یا ABAC برای کنترل دقیق‌تر بر اساس نقش یا شرایط.
د) سیستم‌های SIEM و مانیتورینگ
- استقرار سیستم SIEM (Security Information and Event Management) برای جمع‌آوری و تحلیل لاگ‌ها.
- استفاده از الگوریتم‌های یادگیری ماشین برای کشف رفتارهای غیرعادی.
ه) Red Team / Blue Team
- اجرای تمرین‌های نفوذ قرمز (Red Team) برای تست نفوذ واقعی.
- پاسخ دفاعی توسط تیم آبی (Blue Team) برای تقویت مکانیزم‌های امنیتی.
۲. امنیت فیزیکی (Physical Security)
الف) کنترل دسترسی فیزیکی
- درب‌های چند مرحله‌ای با کارت هوشمند + بیومتریک (اثر انگشت/عنبیه).
- محدودسازی دسترسی فیزیکی به اتاق‌های سرور، رک‌ها و اتاق برق اضطراری.
ب) نظارت و پایش
- دوربین‌های مداربسته Full HD با دید در شب و ذخیره‌سازی خارج از سایت.
- سنسورهای تشخیص حرکت، گرما، دود، گاز، لرزش و نفوذ.
ج) مقاومت در برابر تهدیدات
- مقاوم‌سازی فیزیکی در برابر انفجار، آتش، سیل، EMP و گلوله‌های سبک.
- درگاه‌های اضطراری مهر و موم شده با دسترسی محدود فقط در زمان بحران.
۳. امنیت عملیاتی و سازمانی (Operational & Organizational Security)
الف) سیاست‌ها و استانداردها
- تدوین و پیاده‌سازی سیاست‌های امنیت اطلاعات بر اساس استانداردهایی نظیر:
- ISO/IEC 27001 (مدیریت امنیت اطلاعات)
- NIST SP 800-53 (کنترل‌های امنیتی فدرال آمریکا)
ب) پاسخ به حوادث (Incident Response)
- تشکیل تیم IRT (Incident Response Team) با نقش‌ها و وظایف مشخص.
- تعریف SLA برای پاسخ به انواع حوادث (سایبری و فیزیکی).
- تهیه چک‌لیست‌های واکنش سریع در برابر نفوذ، از دست رفتن داده یا اختلال.
ج) آموزش و تمرین
- برگزاری آموزش‌های امنیتی دوره‌ای برای پرسنل.
- اجرای Tabletop Exercises برای تمرین سناریوهای حمله واقعی.
- الزامی بودن گذراندن دوره‌های امنیتی برای پیمانکاران و نیروهای جدید.
طرح‌های تداوم خدمات (BCP و DRP)
الف) برنامه‌ریزی تداوم کسب‌وکار (BCP)
- شناسایی خدمات حیاتی و تعریف اولویت بازیابی.
- تهیه نسخه‌های پشتیبان آفلاین و ذخیره در مکان‌های دور از منطقه درگیری.
ب) برنامه بازیابی از بحران (DRP)
- تعیین مراکز داده پشتیبان در مناطق امن‌تر یا کشورهای هم‌پیمان.
- استفاده از فناوری‌های مجازی‌سازی برای انتقال سریع بار کاری به مکان‌های دیگر.
- بازیابی اتوماتیک داده‌ها در صورت از دست رفتن سیستم اصلی.
آموزش و آمادگی منابع انسانی
- آموزش کارکنان در حوزه‌های امنیتی، مقابله با حملات، و مدیریت بحران.
- ایجاد تیم واکنش سریع (IRT) با دسترسی‌های ویژه و تمرین‌های منظم.
نتیجه‌گیری
در شرایط اضطراری حاکم بر کشور ، مراکز داده نه‌تنها وظیفه ذخیره و پردازش اطلاعات را دارند، بلکه به عنوان مراکز کنترل و فرماندهی دیجیتال عمل می‌کنند. ایمن‌سازی، تقویت تاب‌آوری، برنامه‌ریزی برای تداوم خدمات، و آمادگی پرسنل، ستون‌های اصلی پایداری مراکز داده در شرایط بحرانی محسوب می‌شوند. اجرای این الزامات می‌تواند از فروپاشی دیجیتال در زمان بحران جلوگیری کند.
تیم فنی شرکت کوشا فناوران مبتکر آمادگی خود را برای یاری به حفاظت از داده های ارزشمند شما اعلام می دارد . این اقدامات شامل طراحی و پیاده سازی طرح تداوم کسب و کار و بازیابی داده ها پس از بحران ، طراحی و پیاده سازی طرح پشتیبان گیری امن داده و هاردنینگ و امن سازی زیر ساخت فناوری اطلاعات می باشند.
کوشا فناوران مبتکر در مطالب آموزشی و مجله مبتکر را با جدیدترین اخبار فناوری اطلاعات و مقالات علمی دنبال کنید.